
“The union of the political and scientific estates is not like a partnership, but a marriage. It will not be improved if the two become like each other, but only if they respect each other’s quite different needs and purposes. No great harm is done if in the meantime they quarrel a bit.”
– Don K. Price
Η επιστημονική διπλωματία αποτελεί συνεπώς μια ιδιαίτερη περίπτωση όπου τα κράτη προβάλλουν την ήπια ισχύ τους. Περιλαμβάνει την συνεργασία μεταξύ επιστημόνων και διπλωματών εντός ενός κράτους καθώς και μεταξύ διαφορετικών κρατών για την ορθότερη λήψη αποφάσεων για εξεύρεση λύσεων σε παγκόσμια προβλήματα και την προώθηση μιας δυναμικής εξωτερικής πολιτικής. Η Βασιλική Εταιρεία Φυσικών Γνώσεων (αρμόδιος φορέας πολιτιστικής διπλωματίας του Ηνωμένου Βασιλείου) είχε θέσει ως βασική προτεραιότητα την συνεργασία με τις Ισλαμικές χώρες της Μέσης Ανατολής, μεταξύ των οποίων και της Συρίας. Η Συρία στο συγκεκριμένο πεδίο αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα ως προς την ύπαρξη μιας συνεκτικής πολιτικής επί της επιστημονικής διπλωματίας.
Η Συρία κατά τον 20ο και 21ο αιώνα είχε έναν σημαντικό αριθμό επιστημόνων που κατάγονταν από αυτήν. Ο ακαδημαϊκός επιτηρητής του Steven Hawking, Dennis Sciama, εβραϊκής και συριακής καταγωγής, θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης Κοσμολογίας. Ο γιός του Σύριου συγγραφέα Abd al-Masih Haddad, Jerrier Haddad ήταν ένας από τους βασικούς προγραμματιστές του πρώτου εμπορικού υπολογιστή της IBM. Ο συριακής καταγωγής Frank Harary υπήρξε πρωτοπόρος για την μοντέρνα θεωρία των γραφημάτων στα μαθηματικά και την πληροφορική. Ο Fawwaz Ulaby μερίμνησε για το πρώτο ραντάρ που θα πετούσε στο διαστημα και ως πρωτοπόρος στην τεχνολογία των Terahertz. Ο Hunein Maassab φρόντισε, όντας επιδημιολόγος να δίνεται, το εμβόλιο της γρίπης σε μορφή ρινικού σπρέι. Η καταγόμενη από την Δαμασκό Dina Katabi συνετέλεσε σημαντικά στην καινοτόμα προσφορά στην πληροφορική (ασύρματα δίκτυα) ως ηλεκτρολόγος μηχανικός του MIT.
Το παλαιό καθεστώς της Συρίας αξιοποιούσε τις επιστημονικές γνώσεις και συμβουλές για την παραγωγή όπλων ενάντια σε αντιπάλους. Υπήρξαν εδώ και 13 χρόνια αρκετά περιστατικά, όπου Σύριοι επιστήμονες έχασαν τη ζωή τους εντός των μαχών. Το καθεστώς Άσαντ αξιοποιούσε, κατά την περίοδο που κυβερνούσε την χώρα, σχετικό της ανθρώπινο δυναμικό εντός του κρατικού οργάνου της, Centre d’études et de recherches scientifiques, ώστε να παρέχει επιστημονική υποστήριξη στον στρατό. Επίσης, το όργανο αυτό έχει υποστηρίξει στο παρελθόν τις επιχειρήσεις της Hezbollah, συνιστώντας ένα σημαντικό κομμάτι του Άξονα της Αντίστασης (Ιράν- Συρία- Χαμάς- Χεζμπολάχ- ομάδες σιιτών μαχητών). Οι σχέσεις με το Ιράν εκφράζονταν μέσα από μια από κοινού διμερή ανταλλαγή επιστημονικών απόψεων, ενώ λαμβάνουν χώρα και πολλοί μεταξύ τους διαγωνισμοί στα πεδία των θετικών επιστημών. Βέβαια, από την σκοπιά των μεταναστών και της διασποράς, έχει εκφραστεί η άποψη ότι λόγω του εμφυλίου υπάρχει μια χαμένη γενιά ανθρώπων που δεν έχουν καταφέρει να σπουδάσουν και άρα να ακολουθήσουν σχετικά μονοπάτια. Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι οι περισσότεροι επιστήμονες διέπρεψαν εκτός του καθεστώτος Ασαντ, δηλαδή ανήκουν στην συριακή διασπορά που ήρθε στην Δύση. Η Συρία έχει αποκλειστεί ως εταίρος από πολλούς διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς, μεταξύ των οποίων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ένωσης Για την Μεσόγειο, που ασχολούνται με την αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης για την επίτευξη στόχων πολιτικού προσήμου.
Ο ίδιος ο Άσαντ προέβαλε τον ίδιο του τον γιο ως μαθηματική ιδιοφυία και προωθούνταν η συμμετοχή του σε διαφόρους μαθηματικούς διαγωνισμούς. Ο Χαφέζ Μπασάρ Αλ Άσαντ υπέβαλε την διπλωματική του στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας το 2023 και έχει πολλές φορές αναφερθεί ως ένα παράδειγμα νεποτισμού. Παράλληλα, ο Άσαντ ήταν στρατιωτικός γιατρός που είχε αποφοιτήσει από το Λονδίνο στον τομέα της οφθαλμιατρικής, ωστόσο μετά τον θάνατο του αδερφού του Μπάσελ επέστρεψε στην Συρία. Η περίπτωση του Άσαντ πολλάκις έχει χαρακτηριστεί από τα διεθνή μέσα και από ψυχαναλυτές ως μια ιδιόμορφη περίπτωση γιατρού που πολιτικοποιήθηκε, υιοθετώντας έναν αυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης καταπατώντας τα ανθρώπινα δικαιώματα (έχει χαρακτηριστεί ως doctator). Αυτή η κατάσταση αναδεικνύει ίσως για πολλούς την σημασία της οικογένειας εντός της ανατολικής κουλτούρας, αλλά ίσως και της κουλτούρας ηγεσίας των ανατολικών χωρών. Η καινοτομία εντός της κουλτούρας αυτής επιτάσσεται στους στόχους και τις αξίες της ελίτ, της σέκτας και μιας δυσκαμπτης εξωτερικής πολιτικής. Η κουλτούρα αυτή έχει δημιουργήσει μια αρνητική εικόνα για την οικογένεια Άσαντ, ακόμη και για τον γιο του Μπασάρ Αλ Άσαντ στα μάτια της διεθνούς κοινότητας.
Συμπερασματικά, η επιστημονική διπλωματία της Συρίας αποβαίνει σημαντικά κατακερματισμένη και συνήθως η διασπορά συνιστά τον θεμέλιο λίθο της ανάπτυξης ιδεών για την επίλυση παγκόσμιων προβλημάτων. Αποτελεί ακόμα μία περίπτωση όπου μια ανατολική κουλτούρα, όπως η Συρία, διαχέει τα προβλήματα που χαρακτηρίζουν το ίδιο της το κράτος στον πυρήνα του σε πολλαπλούς τομείς της εξωτερικής πολιτικής. Αντίθετα, παρατηρείται ότι το παλαιό καθεστώς εργαλειοποιούσε την επιστήμη όχι ως εργαλείο ήπιας ισχύος, αλλά πολύ περισσότερο στην εξυπηρέτηση σκοπών της σκληρής ισχύος. Παράλληλα, η διασπορά της Συρίας συνεχίζει να προοδεύει, παρέχοντας μια αντιφατική εικόνα στο διεθνές κοινό για το ίδιο το κράτος και την εικόνα του.
Μάριος Παχίδης
Βιβλιογραφία
Beaumont, P. (2024, December 8). From doctor to brutal dictator: the rise and fall of Syria’s Bashar al-Assad. https://www.theguardian.com/world/2024/dec/08/syria-doctor-to-brutal-dictator-rise-fall-bashar-al-assad
Beeri, T., & Sappir, T. (2023). The Weapons Development Industry in Syria (CERS) The Risk of Chemical or Advanced Weapons Ending up in the Hands of the Iranian Axis Proxies. ALMA Research and Education Center. https://israel-alma.org/wp-content/uploads/2023/08/CERS-Center-Special-Report-Alma-3.pdf
BNM Gulf Bureau. (2023). Assad’s son defends his PhD thesis at Moscow State University. https://www.intellinews.com/assad-s-son-defends-his-phd-thesis-at-moscow-state-university-356567/
European Union External Action Service. (2022, March 16). What is Science Diplomacy? https://www.eeas.europa.eu/eeas/what-science-diplomacy_en
European Union External Action Service (2024, December 20th). The European Union and Syria. https://www.eeas.europa.eu/syria/european-union-and-syria_en?s=209
European Union External Action Service (2023, March 7th). Union for The Mediterranean (UfM) and the EU. https://www.eeas.europa.eu/eeas/union-mediterranean-ufm-and-eu_en
Naddaf, M. (2024, December 9). What’s next for Syria’s science: a view from Nature’s reporter who was a refugee. Nature. https://www.nature.com/articles/d41586-024-04056-z
Royal Society. (2010). New frontiers in science diplomacy Navigating the changing balance of power. https://www.aaas.org/sites/default/files/New_Frontiers.pdf
Skvorc, C. and Drumhiller, N. (2022). Physician, then Political Dictator: Bashar al-Assad, President of the Syrian Arab Republic. Global Security and Intelligence Studies, 07(1).
Syrian Observer. (2024, December 13). Truth about the Assassination of a Chemist in Syria. https://syrianobserver.com/syrian-actors/the-truth-about-the-assassination-of-a-chemist-in-syria.html
Times of Israel (2018). Assad’s son takes part in math competition in Romania. https://www.timesofisrael.com/assads-son-takes-part-in-math-competition-in-romania/
Tehran Times. (2023). Iran to boost sci-tech co-op with Syria, Cuba. https://www.tehrantimes.com/news/492195/Iran-to-boost-sci-tech-co-op-with-Syria-Cuba
Wanabqa. (2024). 9 World-Renowned Syrian Scientists You Should Know About. https://www.wanabqa.com/9-world-renowned-syrian-scientists-you-should-know-about/
Yahia, M. (2011). The struggles of the Syrian science community. Nature Middle East. https://www.natureasia.com/en/nmiddleeast/article/10.1038/nmiddleeast.2011.140
Καψάσκης, Π. (2020, 20 Νοεμβρίου). Η ψυχοσύνθεση της καθ’ ημάς Ανατολής. Το Έθνος. Διαθέσιμο σε: https://www.ethnos.gr/author/181482/petroskapsaskhs
Πηγή Εικόνας: Gatewood, H. (2024). Purple and Pink Plasma Ball. Unsplash. Available at https://unsplash.com/photos/purple-and-pink-plasma-ball-OgvqXGL7XO4