Η πολιτιστική διπλωματία της Συρίας ασκείται από το Υπουργείο Πολιτισμού. Ωστόσο, συγκεκριμένα η μουσειακή διπλωματία που αναλαμβάνεται πολύ περισσότερο από την Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Μουσείων είναι αξιοσημείωτη. Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε παρατηρώντας τα υλικά πολιτιστικά αγαθά της Συριακής Δημοκρατίας που είναι καταγεγραμμένα στους καταλόγους πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Το πρώτο μνημείο που αξίζει να αναφέρουμε είναι η Αρχαία Πόλη του Χαλεπίου, που έχει υπόβαθρο από διάφορους πολιτισμούς από τα αρχαία χρόνια: Χετταίους, Έλληνες, Ρωμαίους, Μαμελούκους και Οθωμανούς. Αποτέλεσε και αποτελεί ουσιαστικά μία γέφυρα ανάμεσα στους δυτικούς και ανατολικούς πολιτισμούς, τους μεσογειακούς και τους μεσανατολικούς, με εμπορική, ιστορική, πολιτιστική και πολιτική σημασία. Οι αγορές, τα τείχη και τα κτίρια του αρχαίου Χαλεπίου έχουν επηρεαστεί ανά τους αιώνες από την ελληνιστική, την ρωμαϊκή, την χριστιανική και βυζαντινή, την μογγολική και μουσουλμανική πολιτιστική κληρονομιά.
Το πολιτιστικό αυτό αγαθό εγγράφηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 1986 και στον Κατάλογο Πολιτιστικών Αγαθών που βρίσκονται σε κίνδυνο το 2013. Μεγάλα πλήγματα δέχτηκαν πολλά τμήματα της αρχαίας αυτής πόλης λόγω της τρομοκρατικής δράσης του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε (ISIL). Από το 2016 που τελείωσε η μάχη του Χαλεπίου, η κυβέρνηση Άσαντ και η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Μουσείων έχει ξεκινήσει την ανοικοδόμηση των μνημείων αυτού του σημαντικού πολιτιστικού αγαθού.
Η Αρχαία Πόλη της Μπόσρα (Bosrah Al’ Sham) αποτελεί την δεύτερη σημαντική πόλη που εντάσσεται στα πολιτιστικά αγαθά της Συρίας. Ήταν παλαιότερα τμήμα του δρόμου που ακολουθούσαν τα καραβάνια των Μουσουλμάνων για να πάνε προς την Μέκκα. Η αρχιτεκτονική της εμπεριέχει στοιχεία ρωμαϊκά (π.χ. θέατρο που κατασκευάστηκε από τον Αυτοκράτορα Τραϊανό), βυζαντινά και μουσουλμανικά (τζαμί Al- Omari). Η αρχαία αυτή πόλη εγγράφηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 1980, ενώ σημαντικό κριτήριο ένταξης της αποτελεί η σύνδεση της με το Ισλάμ, καθώς αυτήν την καθοριστική για το ταξίδι του πόλη επισκέφθηκε ο Μωάμεθ πριν αποφασίσει να γίνει προφήτης. Δεδομένου ότι οι ισλαμικές κοινότητες στην Συρία καλύπτουν το 90 % του πληθυσμού, η πόλη αυτή λειτουργεί ως σύμβολο της διπλωματίας της Συρίας που αξιοποιεί την εικόνα του ως κράτος με έμφαση στο ισλαμικό στοιχείο. Η Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Μουσείων επέτρεψε την οικοδόμηση εγκαταστάσεων και την διαμονή ανθρώπων δίπλα από την αρχαία αυτή πόλη και επιδίωξε να την καταστήσει υπαίθριο μουσείο. Τόσο η συγκεκριμένη πόλη όσο και το Χαλέπι αποτελούν σημαντικό κομμάτι του πολιτιστικού τουρισμού που επιδιώκει να προβάλει η Συρία: τουρίστες από την Κίνα, την Ρωσία, την Βραζιλία και ακόμα και την Ε.Ε. επισκέπτονται την συγκεκριμένη πόλη.
H Αρχαία Πόλη της Παλμύρας και αυτή όπως και οι δύο προηγούμενες εντάχθηκε την δεκαετία του 1980 στον Κατάλογο της UNESCO για την Παγκόσμια Κληρονομιά. Η τέχνη και η αρχιτεκτονική της Παλμύρας συνδυάζει ελληνορωμαϊκά και περσικά στοιχεία, τονίζοντας το ιστορικό παρελθόν της Συρίας. Αποτελούσε και εκείνη κομβικό σημείο στην εμπορική οδό που συνέδεε την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με την Κίνα, την Περσία και την Ινδία. Τα ερείπια της ανακαλύφθηκαν το 17ο και 18ο αιώνα από ταξιδιώτες και από τότε διατηρείται ως μνημείο. Αποτέλεσε μια από τις αρχαίες πόλεις της Συρίας που απειλήθηκε από το Ισλαμικό Κράτος και μετετράπη σε πεδίο μάχης και πολλά από τα αρχαία της μνημεία καταστράφηκαν. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού στην εκκίνηση έργων για την ανοικοδόμηση της Αψίδας του Θριάμβου. Η Συρία για να εκκινήσει τα συγκεκριμένα έργα έλαβε την υποστήριξη της UNESCO, καθώς και την υποστήριξη της Ακαδημίας των Εφαρμοσμένων Επιστημών της Ρωσίας και της ίδιας της ρωσικής κυβέρνησης.
Και τα τρία μνημεία εντάχθηκαν στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε Κίνδυνο της UNESCO το 2013, λόγω τόσο του Συριακού Εμφυλίου, αλλά και της απειλής του Ισλαμικού Κράτους. Παρατηρείται ότι η εικόνα της Συρίας ως ενός κράτους που επιδιώκει να προστατέψει την πολιτιστική και δη την μουσειακή του διπλωματία κινδύνευε λόγω των αλλεπάλληλων κρίσεων. Ωστόσο, η Συρία προσπαθεί να προσελκύσει διαρκώς επισκέπτες από όλον τον κόσμο και να εκμεταλλευτεί την αξία των τριών πόλεων της για να κερδίσει το ενδιαφέρον πολιτών άλλων χωρών, ασκώντας ήπια ισχύ.
Συμπερασματικά, πρόκειται για τρεις πόλεις ορόσημα για την συριακή ιστορία που λειτουργούν θετικά για τον πολιτιστικό τουρισμό και την πολιτιστική διπλωματία της χώρας, τόσο σε επίπεδο ιστορίας, όσο και σε επίπεδο εικόνας της χώρας σε διεθνή οργανισμό. Ωστόσο, πρόκειται επίσης και για μια περίπτωση σύνδεσης του πολιτισμού με τις κρίσεις που αντιμετωπίζει μια χώρα στο εσωτερικό της, κρίσεις που υπονομεύουν την περαιτέρω ανάπτυξη της αλλά και την εικόνα της στο διεθνές γίγνεσθαι.
Μάριος Παχίδης
Βιβλιογραφία
Badarin, F. (2022). The Destruction of Aleppo: The Impact of the Syrian War on a World Heritage City. Cultural Heritage and Mass Atrocities. https://www.getty.edu/publications/cultural-heritage-mass-atrocities/part-2/10-bandarin/
Cullinane, S., Alkhshali, H., & Tawfeeq, M. (2015, April 13). Tracking a trail of historical obliteration: ISIS trumpets destruction of Nimrud. CNN News. https://edition.cnn.com/2015/03/09/world/iraq-isis-heritage/index.html
Directorate-General of Antiquities & Museums, DGAM Syria. (2021, July 7). Project for restoration of Bosra Al-Sham Castle. Facebook. https://www.facebook.com/dgam.syria/posts/project-for-restoration-of-bosra-al-sham-castle-curtain-walls-and-moat-the-goal-/4471005889598207/
Syrian Arab News Agency (2024, June 28). Projects and studies for restoration of ancient city of Bosra al-Sham completed. Available at https://sana.sy/en/?p=167877
Syrian Arab News Agency (2022, November 15). Hammam al-Nahhasin in Aleppo Old City restores its glory after rehabilitation Syrian Arab News Agency. https://sana.sy/en/?p=290251
Syrian Arab News Agency. (2020, September 17). Ancient city of Aleppo.. a museum that contains the most amazing areas of the oldest civilizations. https://sana.sy/en/?p=203494
Syrian Arab News Agency. (2024, July 22). Syrian-Russian talks on cultural cooperation, restoration of Triumph Arch in Palmyra. https://sana.sy/en/?p=334899
Encyclopedia Britannica. (2024). Aleppo of Syria. https://www.britannica.com/place/Aleppo
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (2024). Site of Palmyra. https://whc.unesco.org/en/list/23
United Nations Educational, Scientific, Cultural Organization. (2024). Ancient City of Bosra. https://whc-unesco-org.translate.goog/en/list/22/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=el&_x_tr_hl=el&_x_tr_pto=sc
United Nations Educational, Scientific, Cultural Organization. (2024a). Ancient City of Aleppo. https://whc.unesco.org/en/list/21/
Syrian Arab News Agency. (2024, July 22). Syrian-Russian talks on cultural cooperation, restoration of Triumph Arch in Palmyra. https://sana.sy/en/?p=334899
Πηγή Εικόνας: I am Anatolia (2024). Brown Concrete Buildings Under the Blue Sky. Available at
: https://www.pexels.com/photo/brown-concrete-buildings-under-the-blue-sky-8469250/