
Σχεδόν 80 χρόνια μετά την ίδρυσή του το 1946, το Φεστιβάλ των Καννών (Festival de Cannes) θεωρείται σήμερα το σημαντικότερο διεθνές κινηματογραφικό φεστιβάλ, προσελκύοντας ετησίως την παγκόσμια κινηματογραφική ελίτ καθώς και 40.000 επισκέπτες ετησίως στη γαλλική Ριβιέρα. Στην πρώτη διοργάνωση του φεστιβάλ συμμετείχαν ταινίες από δεκαέξι χώρες. Έκτοτε το φεστιβάλ υιοθέτησε μια αυστηρή πολιτική ισότητας, με την κριτική επιτροπή να απαρτίζεται από έναν εκπρόσωπο κάθε χώρας. Έκτοτε, το φεστιβάλ εφαρμόζει μια αυστηρή πολιτική ισότητας, με την κριτική επιτροπή να συγκροτείται από έναν εκπρόσωπο ανά χώρα. Αυτή η επιλογή αναδεικνύει τον πολιτισμικό πλουραλισμό ως θεμελιώδες στοιχείο του φεστιβάλ, καθιστώντας το όχι μόνο έναν θεσμό προβολής κινηματογραφικών δημιουργιών, αλλά και έναν ισχυρό μηχανισμό πολιτιστικής διπλωματίας.
Ο κινηματογράφος, λόγω της παγκόσμιας απήχησής του και της δυνατότητας να αφηγείται ιστορίες που ξεπερνούν εθνικά σύνορα, διαδραματίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο στην άσκηση πολιτιστικής διπλωματίας. Οι ταινίες, ως οπτικοακουστικά μέσα, επιτρέπουν τη διάδοση πολιτιστικών αξιών, ιστορικών αφηγήσεων και κοινωνικών θεμάτων σε ένα ευρύ κοινό, διαμορφώνοντας αντιλήψεις και επηρεάζοντας τις διεθνείς σχέσεις. Η Γαλλία, ως πρωτοπόρα χώρα στην άσκηση ήπιας ισχύος, κατέχει ηγετική θέση στη διπλωματία του κινηματογράφου, καθώς διαθέτει μία από τις ισχυρότερες κινηματογραφικές βιομηχανίες στον κόσμο και θεωρείται γενέτειρα της έβδομης τέχνης. Αυτό γίνεται εμφανές από τη δυναμική και τη φύση του Φεστιβάλ των Καννών. Από την ίδρυσή του, το Φεστιβάλ Καννών χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο πολιτιστικής διπλωματίας από τη Γαλλία, προβάλλοντας όχι μόνο τον γαλλικό κινηματογράφο, αλλά και τις ευρύτερες πολιτιστικές και κοινωνικές αξίες της χώρας. Κατά τις πρώτες δύο δεκαετίες της λειτουργίας του, λειτούργησε ως μέσο ενοποίησης εθνών που είχαν διχαστεί από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και αργότερα τον Ψυχρό Πόλεμο. Με τη συμμετοχή δημιουργών από διαφορετικά κράτη, το φεστιβάλ προωθούσε τη διαπολιτισμική επικοινωνία και την ειρηνική συνύπαρξη μέσω της τέχνης.
Οι επιλογές των ταινιών που συμμετέχουν στο φεστιβάλ αντανακλούν τις παγκόσμιες γεωπολιτικές εξελίξεις και τις διεθνείς στρατηγικές της Γαλλίας. Η χώρα χρησιμοποιεί την πλατφόρμα των Καννών για να προβάλλει κοινωνικά ζητήματα, να στηρίξει ανεξάρτητες παραγωγές και να προωθήσει τη συνεργασία με ανερχόμενους κινηματογραφιστές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι ταινίες που αναδεικνύουν την αποικιοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία της έκφρασης, θέματα που ευθυγραμμίζονται με την εξωτερική πολιτική της Γαλλίας. Πέρα από την καλλιτεχνική του διάσταση, το Φεστιβάλ Καννών έχει και σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις. Συχνά χρησιμοποιείται ως βήμα για την έκφραση κοινωνικών και πολιτικών μηνυμάτων. Για παράδειγμα, το 2018, το φεστιβάλ αποτέλεσε το σκηνικό για τη διαμαρτυρία της ομάδας “50/50 για το 2020”, που ζητούσε ισότητα των φύλων στον κινηματογράφο. Επίσης, πολλές ταινίες που διαγωνίζονται στις Κάννες έχουν έντονο πολιτικό περιεχόμενο, καταδεικνύοντας τη δύναμη του κινηματογράφου να επηρεάζει την κοινή γνώμη και να προκαλεί συζητήσεις σε διεθνές επίπεδο. Παράλληλα, το φεστιβάλ λειτουργεί ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ κυβερνήσεων, εταιρειών παραγωγής και δημιουργών, επιτρέποντας την ανάπτυξη κινηματογραφικών συνεργασιών που επηρεάζουν τις πολιτιστικές και εμπορικές σχέσεις της Γαλλίας με άλλες χώρες. Αυτή η στρατηγική ενισχύει την ήπια ισχύ της χώρας, καθιστώντας την έναν από τους βασικούς παράγοντες της παγκόσμιας κινηματογραφικής διπλωματίας.
Το Φεστιβάλ Καννών αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς θεσμούς πολιτιστικής διπλωματίας της Γαλλίας, συνδυάζοντας την καλλιτεχνική καινοτομία με τη διεθνή πολιτική στρατηγική. Μέσω του φεστιβάλ, η χώρα προωθεί την ελευθερία της έκφρασης, την πολιτιστική πολυμορφία και τη διαπολιτισμική συνεργασία, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τη θέση της ως πολιτιστικού ηγέτη. Σε έναν κόσμο όπου η πολιτισμική επιρροή αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, το Φεστιβάλ Καννών συνεχίζει να αποτελεί πρωταρχικό μέσο προβολής και άσκησης ήπιας ισχύος, καθιστώντας τον κινηματογράφο βασικό εργαλείο της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής.
Δημήτριος Νίκας-Δελιβάνης
Βιβλιογραφία
Festival de Cannes. “The History of the Festival – Festival De Cannes.” Festival De Cannes, 29 Mar. 2023, www.festival-cannes.com/en/the-festival/the-history-of-the-festival.
Academy for Cultural Diplomacy.
www.culturaldiplomacy.org/academy/index.php?en_film-as-cultural-diplomacy.
Pioneer, Daily. “Global South’s Cultural Diplomacy.” The Pioneer, 8 May 2024,
www.dailypioneer.com/2024/columnists/global-south—s-cultural-diplomacy.html. “Cannes.” USC Center on Public Diplomacy, uscpublicdiplomacy.org/tags/cannes.
Zarandona, José Antonio González. “Making Heritage at the Cannes Film Festival.” Newcastle, www.academia.edu/27351747/Making_heritage_at_the_Cannes_Film_Festival.
Photograph: Billboard · Free Stock Photo