Η Βόρεια Κορέα αποτελεί δίχως αμφιβολία το πιο απομονωμένο κράτος του κόσμου. Λόγω των δομών της, που ελάχιστα έχουν τροποποιηθεί από το 1953, τόσο η μυστικοπάθεια όσο και η εσωστρέφεια, είναι χαρακτηριστικά που αν μη τι άλλο την διέπουν. Λίγα είναι αυτά που πραγματικά γνωρίζουμε για το κράτος που εδώ και επτά δεκαετίες κυβερνάται από την ίδια οικογένεια, δηλαδή τη δυναστεία των Κιμ. Οι λόγοι για τους οποίους η Βόρεια Κορέα θα βρεθεί συνήθως στο διεθνές προσκήνιο είναι είτε επειδή δοκίμασε κάποιον βαλλιστικό πύραυλο είτε επειδή ανακοίνωσε κάποια πρόοδο στο πυρηνικό της πρόγραμμα που εδώ και δεκαετίες οραματίζεται. Εντούτοις, είναι λιγότερο γνωστό ότι ήδη από την εγκαθίδρυσή της, η Βόρεια Κορέα επιδίωξε την προβολή της εξιδανικευμένης εικόνας της στο εξωτερικό περιβάλλον, προσαρμοζόμενη προφανώς στα δεδομένα του διεθνούς συστήματος.
Το χαρακτηριστικότερο μέσο για αυτόν το σκοπό και ίσως ένα από τα ελάχιστα εργαλεία για την προώθηση της βορειοκορεάτικης ήπιας ισχύος είναι οι Μαζικοί Αγώνες (Mass Games). Πρόκειται για μορφή γυμναστικών επιδείξεων που περιλαμβάνει εντυπωσιακές φιγούρες και απαιτητικές χορογραφίες από επιδέξιους καλλιτέχνες. Επίσης, συμμετέχουν και παιδιά νεαρής ηλικίας τα οποία κρατάνε πλακάτ και στο σύνολό τους σχηματίζουν ένα εντυπωσιακό μωσαϊκό. Η συνεχής εναλλαγή των πλακάτ τροποποιεί την εμφάνιση του μωσαϊκού, προκαλώντας έντονα συναισθήματα στον παρατηρητή. Αρχικά, ο πρώιμος σκοπός τους ήταν εσωτερικού ενδιαφέροντος. Η διεξαγωγή των Mass Games ήταν καθαρά και μόνο για τη νομιμοποίηση του κράτους, καθώς αποσκοπούσε να προωθήσει την υπακοή σε αυτό όπως και να ενισχύσει τη συνοχή του λαού γύρω από τον ανώτατο ηγέτη Kim Il Sung. Η κυριαρχούσα αντίληψη της Βόρειας Κορέας για εκείνη την περίοδο ήταν ότι η πρώην καταπιεσμένη αποικία της Ιαπωνίας μετατρεπόταν σε κάποιου είδους ουτοπία σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο. Στο πλαίσιο λοιπόν, της διαδικασίας διεθνούς αποαποικιοποίησης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βόρεια Κορέα πίστευε ότι αποτελούσε πρότυπο για τα υπόλοιπα κράτη-πρώην αποικίες. Έτσι λοιπόν,οι Μαζικοί Αγώνες εκτός από το εσωτερικό, άρχισαν να φλερτάρουν και με τους δέκτες του εξωτερικού περιβάλλοντος προκειμένου να προβάλλουν την επιρροή της Βόρειας Κορέας σε αυτούς. Το ενδιαφέρον της Βόρειας Κορέας για το διεθνές περιβάλλον και η προσπάθεια της να κερδίσει μια ευνοϊκή εικόνα μέσα σε αυτό, στοιχειοθετείται πολύ νωρίτερα σε σχέση με αυτό που πολλοί θα φαντάζονταν.
Με την αυγή του Ψυχρού Πολέμου και τη διαίρεση του κόσμου στα στρατόπεδα του δυτικού και ανατολικού μπλοκ, η Βόρεια Κορέα κατά έναν παράδοξο τρόπο ευαγγελιζόταν ότι αποτελούσε μια ειδική περίπτωση του κινήματος των Αδεσμεύτων ή αλλιώς του Τρίτου Κόσμου.Σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή, ισχυριζόταν ότι ήταν ένας από τους λαμπρότερους δρώντες του Τρίτου Κόσμου, ο οποίος στο σύνολο του απαρτιζόταν από πρώην αποικίες και μεταξύ άλλων, η Βόρεια Κορέα αυτοπροβάλλονταν ως ο συνεκτικός κρίκος που προωθούσε τις αρμονικές σχέσεις ανάμεσα στα κράτη του Δεύτερου (Ανατολικό μπλοκ) και του Τρίτου Κόσμου (Ουδέτερα κράτη-Κίνημα Αδέσμευτων). Η Βόρεια Κορέα επιδίωξε να ασκήσει επιρροή στα κράτη του Τρίτου Κόσμου και μέχρι κάποιο σημείο παρείχε συστηματική οικονομική βοήθεια σε αυτά. Ωστόσο από ένα σημείο και μετά, οι πενιχρές οικονομικές επιδόσεις της, την απέτρεψαν από τη συνέχιση αυτής της αρωγής. Έτσι λοιπόν, το μόνο εξαγώγιμο προϊόν που θα μπορούσε να συμβάλει στην τόνωση της ήπιας ισχύος της Βόρειας Κορέας ήταν οι Μαζικοί Αγώνες. Πράγματι, οι τελευταίοι κατά τις δεκαετίες ’70 και ’80, αποτέλεσαν το μοναδικό εργαλείο για τη διαμόρφωση της βορειοκορεάτικης εικόνας στο εξωτερικό. Η διάχυση των Mass Games στην Ουγκάντα, τη Σομαλία, τη Μαδαγασκάρη και άλλες χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, διεξάγονταν υπό την εποπτεία και το know-how της Βόρειας Κορέας. Η πραγματοποίηση των εκδηλώσεων σε αυτές τις χώρες τόνιζε την κινητοποίηση των νέων ανθρώπων, εξήρε την πίστη στο κράτος και απηύθυνε έκκληση στις μετα-αποικιακές κυβερνήσεις που αναζητούσαν γρήγορες λύσεις στις κρίσεις κρατικής νομιμότητας που αντιμετώπιζαν. Με άλλα λόγια, προωθούσαν το μοντέλο και τα πρότυπα της Βόρειας Κορέας αυξάνοντας κατακόρυφα την αποδοχή της τόσο μεταξύ των πολιτικών ελίτ, όσο και ανάμεσα στους απλούς πολίτες αυτών των κρατών. Σύμφωνα με μια εκτίμηση του 2002, η κυβέρνηση της Βόρειας Κορέας είχε στείλει εκπαιδευτές σε 48 διαφορετικές χώρες μέχρι και εκείνο το χρονικό σημείο. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η ριζική μείωση του όγκου της υποστήριξης των Αγώνων σε εξωτερικό επίπεδο, άρχισε να σημειώνεται από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, λόγω της κάθετης συρρίκνωσης της εθνικής οικονομίας σε συνδυασμό με το λοιμό που εκείνη την περίοδο ταλάνιζε την χώρα.
Συμπερασματικά, όταν ακούμε Βόρεια Κορέα, η πρώτη λέξη που μας έρχεται στο μυαλό είναι η λέξη προπαγάνδα. Παρ’ όλα αυτά, ο πρώτος χρονολογικά στρατηγιστής της ιστορίας Σουν-Τζου, μας προέτρεπε μέσω της «Τέχνης του Πολέμου» να γνωρίζουμε τον εχθρό μας. Στην προκειμένη περίπτωση, πριν καταδικάσουμε την προπαγάνδα της Βόρειας Κορέας, θα πρέπει να αποφανθούμε εάν υπήρξαν στοιχεία ήπιας ισχύος. Από την πλευρά του Kim Il Sung και των δύο διαδόχων του, το κράτος τους έκανε ακριβώς ότι έκαναν και εξακολουθούν να κάνουν όλες οι κρατικές οντότητες, δηλαδή αγώνα για διεθνή αυτοπροβολή. Τα κράτη της Αφρικής που άνοιξαν τις πόρτες τους στους Μαζικούς Αγώνες της Βόρειας Κορέας ενθουσιάστηκαν από τη φανταχτερή τους αισθητική, το μιλιταριστικό στυλ, τη συλλογική προσέγγιση και γενικά, σαγηνεύτηκαν από τις αξίες που αυτοί πρέσβευαν. Αντιθέτως, άλλα εργαλεία πολιτιστικής διπλωματίας από μεριάς Βόρειας Κορέας όπως για παράδειγμα η λογοτεχνία της, απορρίφθηκαν από τα κράτη του Τρίτου Κόσμου ως απροκάλυπτα προπαγανδιστικά και πολιτιστικά ασύμβατα, σε σχέση με το κοινό στο οποίο απευθύνονταν. Άρα το ακροατήριο ήταν σε θέση να διακρίνει τη διαφορά ανάμεσα σε επιρροή και προπαγάνδα και επομένως, ίσως πράγματι να υπήρξαν ψήγματα βορεοκορεάτικης ήπιας ισχύος.
Ιωάννης Κουτζούμης
Βιβλιογραφία:
https://www.reuters.com/article/us-northkorea-anniversary-massgames-idUSKCN1LP0KT
Εικόνα από: https://pixabay.com/photos/north-korea-national-flag-the-dprk-4534085/