Ακούγοντας τη λέξη «μουσείο» πολλές σκέψεις έρχονται στον ανθρώπινο νου, άμεσα συνδεδεμένες με την Ιστορία, τον πολιτισμό και την εξέλιξη κάθε λαού. Τα μουσεία αποτελούν, αναμφισβήτητα, ιερούς χώρους που λειτουργούν ως πρεσβευτές στο εξωτερικό, αποτυπώνοντας πολλές και διαφορετικές πτυχές των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων κάθε πολιτισμού, ανά τους αιώνες.
Πέρα,όμως, από τη συμβατική έννοια του μουσείου και τα περίφημα “please do not touch” μπροστά σε κάθε έκθεμα, παρατηρούμε ότι, τα τελευταία χρόνια, αναπτύσσονται κι άλλα είδη μουσείων που ξεφεύγουν από την τυπική μορφή, δίνοντας μια νέα και πρωτότυπη διάσταση στον τομέα της πολιτιστικής διπλωματίας των μουσείων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα υποθαλάσσια μουσεία που εγκαινιάστηκαν τα τελευταία έτη, προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική μουσειακή εμπειρία από αυτήν που γνωρίζαμε μέχρι πρότινος.
Το πρώτο υποθαλάσσιο μουσείο στην Ευρώπη άνοιξε τις «πύλες» του στο κοινό το 2016, στα ισπανικά Κανάρια Νησιά και αποτελείται από 300 αγάλματα κατασκευασμένα από οικολογικά υλικά, τοποθετημένα σε βάθος 14 μέτρων στον Ατλαντικό. Η θεματολογία άπτεται της επικαιρότητας, καθώς σχετίζεται με την προσφυγική κρίση, την κλιματική αλλαγή και τη ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη, αντικατοπτρίζοντας, ταυτόχρονα, την επιτακτική ανάγκη για τη διαφύλαξη του θαλάσσιου συστήματος.
Ένα παρόμοιο μουσείο υπάρχει και στο Μεξικό, όπου τα αγάλματα αποτελούν δημιούργημα του ίδιου γλύπτη, μεταδίδοντας μηνύματα για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, τον εφήμερο χαρακτήρα του πρώτου και τη διαχρονικότητα του δεύτερου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, και στα δύο μουσεία, τα εκθέματα με την πάροδο του χρόνου μετατρέπονται σε τεχνητούς κοραλλιογενείς υφάλους, ενισχύοντας μ’ αυτόν τον τρόπο το θαλάσσιο πλούτο. Η επίσκεψη σε αυτά τα μουσεία πραγματοποιείται με ειδικό εξοπλισμό κατάδυσης, ενώ προσφέρεται τόσο για έμπειρους δύτες, όσο και για αρχάριους.
Στην Ελλάδα, το πρώτο υποθαλάσσιο μουσείο βρίσκεται στην Αλόννησο, στα ανοιχτά της ακτής της νήσου Περιστέρας και πρόκειται για ναυάγιο εμπορικού πλοίου του 5ου αιώνα π.Χ, το οποίο μετέφερε γύρω στους 4.000 αμφορείς με κρασί από τις περιοχές της Μένδης (σημερινή Χαλκιδική) και της Πεπάρηθου (τη σημερινή Σκόπελο). Το συγκεκριμένο ναυάγιο θεωρείται υψίστης σημασίας από αρχαιολογικής άποψης, με πολλούς να το έχουν χαρακτηρίσει ως τον «Παρθενώνα των ναυαγίων και των υποθαλάσσιων μουσείων».
Επιπλέον, το μουσείο προστατεύεται από υποβρύχιο σύστημα συναγερμού, συνδέοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την αρχαιότητα με την τεχνητή νοημοσύνη. Για τους λιγότερο τολμηρούς που δεν επιθυμούν την κατάδυση στα 25 μέτρα βάθος, το Κέντρο Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης Κοινού στην Αλόννησο προσφέρει με σύγχρονα μέσα τεχνολογίας μια μοναδική τρισδιάστατη οπτικοακουστική εμπειρία, με την οποία ο χρήστης μεταφέρεται στο βυθό της θάλασσας και παρατηρεί τους χιλιάδες αμφορείς. Είναι γεγονός ότι στους ελληνικούς βυθούς υπάρχουν περίπου 91 ναυάγια πλοίων, υποβρυχίων και αεροσκαφών που βυθίστηκαν μεταξύ του 1868 – 1970, με πολλά από αυτά να προέρχονται από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σταδιακά ανοίγει ο δρόμος για καταδύσεις σ’ όλα αυτά τα ναυάγια, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης του εναλλακτικού – γαλάζιου τουρισμού και της βιώσιμης ανάπτυξης στην Ελλάδα, η οποία στηρίζεται από συμφωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία υποθαλάσσιων μουσείων σε μια χώρα όπου οι θαλάσσιες ζώνες αποτελούν κινητήριο δύναμη των οικονομικών και εμπορικών της συμφερόντων, όπως η Ελλάδα, κρίνεται αναγκαία και εξαιρετικά χρήσιμη. Η ανάδειξη και η ταυτόχρονη ευαισθητοποίηση σχετικά με τη θαλάσσια πολιτιστική και φυσική κληρονομιά θεωρείται απαραίτητη για την προστασία των αρχαιολογικών ζωνών και των πολιτιστικών αγαθών που κρύβει η ενάλια κιβωτός της χώρας μας. Εντυπωσιακό είναι επίσης το να γεννιέται κάτι θετικό κι ελπιδοφόρο από ένα δυσάρεστο γεγονός, όπως είναι τα ναυάγια. Τα υποβρύχια μουσεία συνιστούν μια καινούργια και καινοτόμα μορφή μουσείων, που ξεφεύγει από την παραδοσιακή έννοια του όρου, παρέχοντας στον επισκέπτη μια μοναδική κι αξέχαστη εμπειρία, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται ο πολιτιστικός και θαλάσσιος τουρισμός.
Αριάδνη Ανδρουλάκη
Διαδικτυακές Πηγές:
https://underwatermuseumlanzarote.com/en/
https://museum.alonissos.gov.gr/
Εικόνα
